Αγροναύτες: Εγραψαν για εμάς...

ΣΧΕΔΙΑ Τεύχος #23 Φεβρουάριος 2015

ΧΩΡΙΣ ΜΕΣΑΖΟΝΤΕΣ

«Γνώρισε τον αγρότη σου, γνώρισε το φαγητό σου». Πάνω από 8.000 αγορές παραγωγών λειτούργησαν στις ΗΠΑ το 2014. Η απευθείας σύνδεση με τον ντόπιο παραγωγό έχει πολλαπλά οφέλη για τον καταναλωτή και την οικονομία ολόκληρη.

Ντομάτες απ’ τον αγρότη μου

Παγκοσμίως, ένα νέο μοντέλο κατανάλωσης που βασίζεται στην αλληλεγγύη και στη συνοχή των τοπικών κοινοτήτων κερδίζει συνεχώς έδαφος.

Του Σπύρου Ζωνάκη

Σαν Φρανσίσκο, 2005. Με πρωτοβουλία τεσσάρων γυναικών θα γεννηθεί η κίνηση των τοποφάγων, που πρεσβεύει την κατανάλωση μόνο προϊόντων που παράγονται σε ακτίνα 100 χιλιομέτρων γύρω από το σπίτι μας. Ουτοπία; Όχι και τόσο. Σε όλο τον κόσμο, η δημιουργία τοπικών δικτύων τροφίμων που θα συνδέουν χωρίς μεσολάβηση τον παραγωγό με τον καταναλωτή και η παράκαμψη του παραδοσιακού αγροτοδιατροφικού συστήματος βρίσκεται, πλέον, όλο και περισσότερο στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τόσο των δημόσιων αρχών όσο και κινημάτων πολιτών που διεκδικούν μια κατανάλωση που θα υπηρετεί την αλληλεγγύη και την κοινωνική συνοχή σε κάθε περιοχή. Ένας από τους βασικότερους εναλλακτικούς τρόπους διάθεσης τροφίμων που υπακούει στην αρχή της τοπικότητας είναι και οι αγορές αγροτών, που συγκροτούνται αμιγώς από ντόπιους παραγωγούς (και τις οποίες δεν πρέπει να συγχέουμε με τις λαϊκές αγορές, που στην Ελλάδα κατά 85% αποτελούνται από μεσάζοντες και δεν βασίζονται στην εντοπιότητα).

Γνώρισε τον αγρότη σου

Εκείνη η χώρα που καταλαμβάνει την παγκόσμια πρωτιά αναφορικά με την ανάπτυξή

τους είναι οι ΗΠΑ, όπου οι αγορές παραγωγών θα φθάσουν το 2014 τις 8.166, με πάνω

από 5.000.000 καταναλωτές να τις επισκέπτονται την εβδομάδα και 136.000 φάρμες

να συμμετέχουν στην απευθείας διάθεση των προϊόντων τους. Καταλυτικό ρόλο στην

εκτίναξή τους θα διαδραματίσει το πρόγραμμα «Know Υour Farmer, Know Your Food»

(«Γνώρισε τον αγρότη σου, γνώρισε το φαγητό σου»), που ξεκίνησε το ομοσπονδιακό

Υπουργείο Γεωργίας το 2009 και το οποίο προβλέπει τη χρηματοδότηση αγροτικών

συνεταιρισμών, μη κυβερνητικών οργανώσεων και τοπικών κυβερνήσεων σε όλη τη

χώρα για τη δημιουργία αγορών αγροτών (με τον τόπο παραγωγής να μην ξεπερνά τα 400 χιλιόμετρα από τον τόπο κατανάλωσης ή τα όρια της πολιτείας. Αρκετές πολιτείες, ωστόσο, θεσπίζουν πολύ πιο μειωμένες αποστάσεις για τα τοπικά τους συστήματα τροφίμων. Οι επιπτώσεις των αγορών παραγωγών στην οικονομική ανάπτυξη των τοπικών κοινοτήτων θα αποδειχθούν άκρως θετικές. Το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα είναι αυτό της Καλιφόρνιας, όπου, από το 2003, η κατανάλωση στις 757 τοπικές αγορές παραγωγών έχει προκαλέσει πολλαπλασιαστικό όφελος ύψους 10,8 δις στην τοπική οικονομία, απέφερε εισόδημα της τάξης των 3,5 δις δολαρίων στους εργαζόμενους και δημιούργησε 93.000 νέες θέσεις εργασίας.

Ταυτόχρονα, χρησιμοποιώντας τις αγορές αγροτών ως κοινωνικό εργαλείο κατά της φτώχειας, 26 πολιτείες έχουν νομοθετήσει τα«Συμπληρωματικά Προγράμματα Βοήθειας Διατροφής» (SNAP), που μέσω κουπονιών σίτισης παρέχουν πρόσβαση σε πολίτες με χαμηλό εισόδημα σε πάνω από 3.500 αγορές παραγωγών. Μόνο στη Νέα Υόρκη, οι δικαιούχοι επιδότησης για τις 470 αγορές αγροτών της πολιτείας φθάνουν τις 215.000 οικογένειες. Παράλληλα, οι αγορές αγροτών δεν απουσιάζουν ακόμη κι από τα σχολείων. Πράγματι, 43 πολιτείες εφαρμόζουν 2.255 προγράμματα «Farm to school» («Από τη φάρμα στο σχολείο»), που εφοδιάζουν τα μαθητικά γεύματα 40.000 εκπαιδευτικών ιδρυμάτων με φρέσκα και υγιεινά τοπικά τρόφιμα.

Κι αν ο Καναδάς είναι η δεύτερη χώρα στον κόσμο σε διαθεσιμότητα αγορών αγροτών (αγγίζουν τις 578, ενώ μόνο στο Οντάριο η οικονομική δραστηριότητα που συνδέεται με τις 149 τοπικές αγορές παραγωγών αποφέρει ετησίως στην επαρχία 1,8 δις δολάρια, δημιουργώντας και 27.000 θέσεις εργασίας), οι αγορές παραγωγών θα αναπτυχθούν και στην πλειοψηφία των ευρωπαϊκών κρατών, συνήθως με την πρωτοβουλία των τοπικών αγροτικών συλλόγων και τη στήριξη της τοπικής αυτοδιοίκησης και των εθνικών αρχών. Ενδεικτικά, στην Αγγλία και στην Ιταλία αυτές φθάνουν τις 500, στη Γερμανία τις 360 και στη Γαλλία τις 274.

Αναπτύσσεται διαρκώς η δημιουργία τοπικών δικτύων τροφίμων

που συνδέουν χωρίς μεσολάβηση τον παραγωγό με τον καταναλωτή.

Στον Καναδά, λειτουργούν 578 αγορές αγροτών, δημιουργώντας χιλιάδες θέσεις εργασίας. Στην Ευρώπη, Αγγλία και Ιταλία έχουν από περίπου 500. Και η Ελλάδα μόλις δύο.

Η Ελλάδα ακολουθεί

Ωστόσο, η χώρα μας αποτελεί μάλλον μια ευρωπαϊκή εξαίρεση, καθώς οι υπαίθριες αγορές αγροτών δεν ξεπερνούν τις δύο, στην Πρέβεζα και στη Δράμα – και μάλιστα πιλοτικές. «Αυτό που θέλαμε ήταν να στηρίξουμε τα τοπικά προϊόντα. Ήμασταν η μοναδική πόλη της χώρας που δεν διέθετε καν λαϊκή αγορά. Ξεκινήσαμε καμιά δεκαριά στους πάγκους, αλλά, πλέον έχουμε φθάσει τους 40 παραγωγούς, αποκλειστικά από το νομό Πρέβεζας, πουλώντας από φρούτα και κηπευτικά μέχρι ψάρια. Η απουσία μεσαζόντων είχε ως αποτέλεσμα να ρίξουμε τις τιμές από 30% έως 70%, συμπαρασύροντας τα σούπερ μάρκετ και τα μανάβικα της πόλης. Η ανταπόκριση των καταναλωτών στην προσπάθειά μας ήταν θερμή, προκαλώντας σημαντική αύξηση του εισοδήματος των ντόπιων καλλιεργητών και βοηθώντας στην τόνωση της τοπικής ανάπτυξης», επισημαίνει ο Λεωνίδας Ραβανός, πρόεδρος της Ένωσης Νέων Αγροτών Πρέβεζας, η οποία ξεκίνησε το 2012 την πρώτη ελληνική αγορά παραγωγών. «Δυστυχώς, όμως, ένα χρόνο μετά την ψήφιση του νόμου 4325/2014, που προβλέπει τη δημιουργία αγορών αγροτών σε κάθε νομό της χώρας από αυτοδιαχειριζόμενο φορέα των ίδιων των παραγωγών, συνεχίζουμε να υπάρχουμε με την ανοχή των δημοτικών αρχών, καθώς δεν έχει ακόμη εκδοθεί η ΚΥΑ για το πλαίσιο λειτουργίας τους», συνεχίζει.

Πέρα, ωστόσο, από τις ανοιχτές, από τον Ιανουάριο του 2014, λειτουργεί και η πρώτη στεγασμένη ιδιωτική αγορά αγροτών στην Ελλάδα, το Farmers Republic, αρχικά στον Άγιο Στέφανο και πλέον στην Ερυθραία, ενώ ετοιμάζεται να επεκταθεί και σε άλλα τέσσερα σημεία σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, διαθέτοντας μάλιστα και e-shop. «Σκοπός μας ήταν να δημιουργήσουμε μια δημοκρατία που θα αναδείξει τους έλληνες παραγωγούς και θα τους φέρει σε απευθείας επαφή με τους καταναλωτές, αναπτύσσοντας μεταξύ τους σχέσεις εμπιστοσύνης και αλληλοσεβασμού, παρέχοντας τα προϊόντα τους σε χαμηλές τιμές, σύμφωνα με τις αρχές του δίκαιου εμπορίου», αναφέρει ο εμπνευστής της ιδέας οικονομολόγος Δημήτρης Κουτσολιούτσος. «Ήδη, συμμετέχουν στο εγχείρημα –έναντι ενός χαμηλού αντιτίμου– περίπου 300 παραγωγοί, πουλώντας 3.000 προϊόντα, κυρίως βιολογικά, έχοντας εξυπηρετήσει μέχρι σήμερα 10.000 καταναλωτές. Τα συσκευασμένα προϊόντα προέρχονται από όλη τη χώρα, ενώ τα φρέσκα πρέπει να είναι της ίδιας μέρας και να έχουν παραχθεί αυστηρά σε γειτονικές περιοχές, και αυτό γιατί πιστεύουμε πως ένας διαφορετικός τρόπος παραγωγής και κατανάλωσης, που στηρίζεται στην εντοπιότητα, ενισχύει την κοινωνική συνοχή», καταλήγει.

«Μια δημοκρατία που θα αναδείξει τους έλληνες παραγωγούς και

θα τους φέρει σε απευθείας επαφή με τους καταναλωτές».

Οι αγορές αγροτών βασίζονται στις αρχές της εμπιστοσύνης και του αλληλοσεβασμού μεταξύ παραγωγών και καταναλωτών. Στη φωτογραφία, διανομή προϊόντων χωρίς μεσάζοντες από το δίκτυο αλληλεγγύης «Το μυρμήγκι» στην πλατεία Κυψέλης. (φωτογραφία: Phasma/Γ. Νικολαϊδης)

Στην Ελλάδα, οι υπαίθριες αγορές αγροτών

δεν ξεπερνούν τις δύο, στην Πρέβεζα και στη Δράμα.

Κατά παραγγελία

Μπορεί, ωστόσο, ο καταναλωτής να γίνει συμμέτοχος των γεωργικών δραστηριοτήτων ενός τοπικού παραγωγού; Αυτό προτείνει η κοινοτικά υποστηριζόμενη γεωργία, που στηρίζεται στην απλή λογική της σύμπραξης παραγωγών-καταναλωτών. Συγκεκριμένα, ο παραγωγός συγκεντρώνει παραγγελίες από ένα τοπικό δίκτυο πελατών και στη συνέχεια παράγει τα προϊόντα που του ζήτησαν σε προσυμφωνημένες τιμές και ποσότητες. Αν και αυτό το κίνημα ξεκίνησε στην Ιαπωνία τη δεκαετία του '60, εξαπλωνόμενο σταδιακά σε Ευρώπη και Αμερική, δεν είναι παρά στη Γαλλία που θα βρει τη μεγαλύτερη διάδοσή του, από το 2001, με τη γέννηση των συλλόγων καταναλωτών και παραγωγών AMAP (Ένωση για τη διατήρηση της αγροτικής γεωργίας) – που έχουν ξεπεράσει τους 2.000, παραδίδοντας εβδομαδιαία 66.000 καλάθια με τρόφιμα σε 270.000 καταναλωτές.

Οι παραγωγοί υπογράφουν ένα ετήσιο ή εξαμηνιαίο συμβόλαιο με τους καταναλωτές το οποίο επιτρέπει στον καλλιεργητή να ορίσει την παραγωγή και του προσφέρει μακροπρόθεσμη ανταμοιβή, ενώ οι συμβαλλόμενοι οφείλουν να τηρούν τις 18 αρχές της Χάρτας των AMAP, που δεσμεύουν, χαρακτηριστικά, τους μεν παραγωγούς να παρέχουν πάντα ποιοτικά και φρέσκα προϊόντα σε δίκαιες τιμές, να εφαρμόζουν οικολογικές καλλιεργητικές μεθόδους, να σέβονται τα εργασιακά δικαιώματα των υπαλλήλων τους και τους δε καταναλωτές να επιδεικνύουν αλληλεγγύη στους αγρότες (π.χ. σε περίπτωση καταστροφών λόγω καιρικών φαινομένων). Στην Ιταλία, μάλιστα, οι οργανώσεις αλληλεγγύης παραγωγών-καταναλωτών, οι Ομάδες Ηθικής Αγοράς (GAS), που δημιουργήθηκαν το 2003 και έχουν αγγίξει τις 2.000 –εξυπηρετώντας 50.000 οικογένειες–, χρηματοδοτούνται από μια σειρά περιφερειακών κυβερνήσεων (Ρώμη, Μιλάνο, Ρέτζιο Καλάμπρια, Ούμπρια, Πιεντεμόντε, Βένετο).

Από τη μεριά της, η ουαλική κυβέρνηση, από το 2004, θα εφαρμόσει ένα καινοτόμο πρόγραμμα για την προώθηση της αλληλέγγυας γεωργίας στην κοινότητα. Μέ-σω του οργανισμού «Rural Regeneration Unit» («Μονάδα Αγροτικής Αναγέννησης»),θα χρηματοδοτήσει τη δημιουργία 350 συνεταιρισμών εθελοντών (που ανέρχονται στους2.700), οι οποίοι κάθε εβδομάδα αγοράζουν από σχεδόν 400 τοπικούς παραγωγούς, που δεν πρέπει να απέχουν περισσότερα από 25 μίλια, φρέσκα φρούτα και λαχανικά, τα συσκευάζουν σε καλάθια (καθένα κοστίζει 2,5-4 λίρες και είναι αρκετό για δύο άτομα) και τα παρέχουν σε πάνω από 10.000 καταναλωτές, βάσει των παραγγελιών που αυτοί έχουν δώσει, ενώ η διανομή των τροφίμων γίνεται σε ένα προκαθορισμένο μέρος κάθε συνοικίας.

Και όμως, το κίνημα για τη σύνδεση παραγωγών-καταναλωτών δεν απουσιάζει κι από τη χώρα μας. Οι «Αγροναύτες» θα αποτελέσουν, από το 2010, την πρώτη κίνηση που ενώνει απευθείας παραγωγούς και καταναλωτές στην Αττική.

«Αναζητούσαμε να αναπτύξουμε προσωπική σχέση με τους παραγωγούς, ώστε να γνωρίζουμε τι τρώμε», σχολιάζει ο Θωμάς Άνεμος, συντονιστής του δικτύου και από τους πρώτους καταναλωτές που εντάχθηκαν σε αυτό. «Αυτή τη στιγμή τα μέλη μας φθάνουν τους 350 καταναλωτές, χωρισμένοι σε τέσσερις ομάδες των 20-35 ατόμων σε Χαλάνδρι, Αγία Παρασκευή, Παγκράτι και Θησείο και σε αρκετές μικρότερες των 5-10 πολιτών σε άλλες συνοικίες, όπως Κηφισιά, Μαρούσι, Ηλιούπολη, Αργυρούπολη, Άλιμο, Παλαιό Φάληρο, Κυψέλη, Εξάρχεια, Γκύζη.

Κάθε εβδομάδα παραλαμβάνουν σε προσυμφωνημένο μέρος της γειτονιάς τους ισάριθμα καλάθια 7-9 κιλών, που περιλαμβάνουν φρούτα και λαχανικά 6-10 διαφορετικών ειδών από δύο αγροκτήματα βιολογικών προϊόντων σε Μαραθώνα και Κιούρκα, ενώ η προπληρωμή για τα τέσσερα καλάθια του μήνα φθάνει τα 40 ευρώ», επισημαίνει.

Στη Λάρισα, λειτούργησε το 2012 ο πρώτος ελληνικός λαχανόκηπος. Τα χρόνια της κρίσης, η αστική γεωργία γίνεται όλο και πιο διαδεδομένη. (φωτογραφίες: eurokinissi/Κώστας Μάντζιαρης)

Αστικοί λαχανόκηποι

Πέρα, όμως, από την κοινωνικά υποστηριζόμενη γεωργία, κι ένα άλλο μοντέλο «τοπικής παραγωγής, τοπικής κατανάλωσης», η αστική γεωργία, με τη μορφή συνήθως της διανομής δημοτικών λαχανόκηπων στους κατοίκους με στόχο τη διατροφική αυτάρκεια των νοικοκυριών και την πρόσβασή τους σε ποιοτικά τρόφιμα, θα εφαρμοστεί από πολλές τοπικές αρχές σε όλο τον κόσμο.

Τον τίτλο, ωστόσο, της παγκόσμιας «πρωτεύουσας της αστικής γεωργίας» διεκδικεί η Αβάνα, κι αυτό γιατί, ενώπιον της οξείας επισιτιστικής κρίσης που προκάλεσε στις αρχές του '90 η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, η κυβέρνηση της χώρας θα εκπονήσει ένα φιλόδοξο πρόγραμμα δημιουργίας 26.000 λαϊκών κήπων στην πόλη, οι οποίοι θα δοθούν δωρεάν για εκμετάλλευση σε χιλιάδες πολίτες – παράγοντας κάθε χρόνο 25.000 τόνους τροφίμων. Μάλιστα, το 1/5 της συγκομιδής παραχωρείται σε κρατικά κέντρα ημερήσιας φροντίδας, νοσοκομεία και σχολεία, ενώ το υπόλοιπο πωλείται μέσα στα αγροκτήματα από τους καλλιεργητές. Η πολιτική αυτή συμβάλλει μέχρι σήμερα καθοριστικά στη διατροφική επάρκεια των 2,2 εκατομμυρίων κατοίκων της κουβανικής μεγαλούπολης.

Ένα άλλο επιτυχημένο παράδειγμα χρησιμοποίησης των αστικών λαχανόκηπων ως όπλο ενάντια στη φτώχεια είναι αυτό του Ροζάριο της Αργεντινής. Ένα χρόνο μετά τη χρεοκοπία της χώρας το 2001, η δημοτική αρχή του τρίτης μεγαλύτερης πόλης της θα προχωρήσει στη δημιουργία πάνω από 800 κοινοτικών κήπων και την παραχώρησή τους σε 10.000 άνεργες ή με επισφαλές εισόδημα οικογένειες. Μάλιστα, τα παραγόμενα τρόφιμα προορίζονται τόσο για αυτοκατανάλωση όσο και για πώληση σε επτά αγορές που θα συσταθούν αποκλειστικά για τους συγκεκριμένους καλλιεργητές (που τυγχάνουν φοροαπαλλαγής για τα κέρδη που αποκομίζουν).

Σε ό,τι αφορά την ευρωπαϊκή ήπειρο, την πρωτοπορία στην αστική γεωργία διεκδικεί η Ολλανδία, διαθέτοντας 250.000 κοινοτικούς λαχανόκηπους. Όντως, σε μεγάλες πόλεις, όπως το Άμστερνταμ, το Ρότερνταμ, η Ουτρέχτη, η Χάγη και το Μάαστριχτ, σχολικές μονάδες σε συνεργασία με τους δήμους μετατρέπουν τα πάρκα σε λαχανόκηπους, ενώ σούπερ μάρκετ παράγουν λαχανικά στις ταράτσες τους με στόχο την πώληση των προϊόντων σε σχολεία, εταιρείες και εστιατόρια. Οι δημοτικές αρχές της πόλης Βαγκενίνγκεν, μάλιστα, θα διαθέσουν 100 τ.μ. σε κάθε πολίτη για καλλιέργεια με αντίτιμο αξίας 100 ευρώ το χρόνο, ενώ εναλλακτικά οι πολίτες πληρώνουν μια συνδρομή της τάξης των 75 ευρώ ετησίως στη φάρμα της επιλογής τους, απολαμβάνοντας φρέσκα τρόφιμα, με όσους το επιθυμούν να συμμετέχουν εθελοντικά και στις καλλιεργητικές εργασίες!

Ποια είναι η θέση, όμως, της αστικής γεωργίας στην Ελλάδα; Η οικονομική κρίση θα οδηγήσει, τα τρία τελευταία χρόνια, ολοένα και περισσότερους δήμους όλης της χώρας (π.χ. Λάρισας, Γλυφάδας, Αμαρουσίου, Θέρμης, Πάτρας, Τρίπολης, Καλαμάτας, Τρικάλων, Βέροιας, Κομοτηνής, Δράμας, Αλεξανδρούπολης, Έδεσσας, Σερρών, Λέσβου) στη δημιουργία αστικών λαχανόκηπων και στο διαμοίρασμά τους σε κοινωνικά ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού (π.χ. άνεργοι, συνταξιούχοι, μονογονεϊκές οικογένειες), εξασφαλίζοντας ιδία παραγωγή τροφίμων.

«Στόχος μας ήταν η ενίσχυση των οικονομικά ασθενέστερων συμπολιτών μας. Έτσι, από τα 270 κηπάρια, έκτασης 50.τ.μ. το καθένα, τα 200 δόθηκαν σε άνεργους, ενώ τα υπόλοιπα σε συνταξιούχους και σε μονογονεϊκές οικογένειες, ενώ στο πρόγραμμα συμμετέχουν ακόμη σχολεία, δύο εκκλησίες, ένας σύλλογος καρκινοπαθών και ένας αυτιστικών παιδιών», τονίζει ο γεωπόνος Παναγιώτης Τίκος, υπεύθυνος του Δημοτικού Λαχανόκηπου Λάρισας, του πρώτου που λειτούργησε στην Ελλάδα, το 2012.

«Η παραχώρηση των εκτάσεων στους δικαιούχους γίνεται εντελώς δωρεάν για δύο χρόνια, με δυνατότητα ανανέωσης, ενώ τα παραγόμενα τρόφιμα είναι για προσωπική χρήση, με εξαίρεση το 10% που διατίθεται στο Κοινωνικό Παντοπωλείο. Είναι αρκετά για να καλύψουν τις βασικές ανάγκες ενός νοικοκυριού, πολλοί είναι όμως εκείνοι που έρχονται για ψυχοθεραπεία, για να μη μένουν κλεισμένοι στο σπίτι», καταλήγει.

Ο αυτοκράτορας Ροδόλφος Β’ ως ο θεός των εποχών («Vertumnus»).

Έργο του Τζουζέπε Αρτσιμπόλντο (1527-1593).

ΡΕΠΟΡΤΑΖ της εφημερίδας ΤΑ ΝΕΑ

ΤΑ ΝΕΑ, Αριθμός Φύλλου 20158, 3 Νοεμ. 2011

Από το μποστάνι κατευθείαν στο τραπέζι!

ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΕΥΗ ΣΑΛΤΟΥ

Θα λαμβάνουν κάθε εβδομάδα ένα καλάθι με λαχανικά εποχής στην... πόρτα του σπιτιού τους. Τα προϊόντα θα προέρχονται από συγκεκριμένους μικροκαλλιεργητές της Πελοποννήσου ενώ κάθε καλάθι θα περιέχει 7-10 διαφορετικές ποικιλίες λαχανικών και φρούτων. Το μόνο που έχουν να κάνουν οι καταναλωτές είναι απλώς να γίνουν μέλη των «Αγροναυτών». Στη Βαρκελώνη και στα περίχωρα της, πολίτες και παραγωγοί σύστησαν ένα δίκτυο μέσω του οποίου κατάφερναν κάθε εβδομάδα να διανέμουν βιολογικά προϊόντα σε προσιτές τιμές ενώ η οργάνωση της διανομής γινόταν από το ίδια τα μέλη. Κάτι αντίστοιχο θέλησε να κάνει και στην Ελλάδα ο Βαγγέλης Βλαχάκης μαζί με άλλους δύο πολίτες, δημιουργώντας το δίκτυο αγροτών της Πελοποννήσου - καταναλωτών «Αγροναύτες» (agronaftes.blogspot.com). «Με το δίκτυο αυτό αφενός θέλουμε οι καταναλωτές να προμηθεύονται προϊόντα τα οποία δεν θα έχουν υποστεί επεξεργασία ή δεν θα έχουν χρησιμοποιηθεί χημικά λιπάσματα και φυτοφάρμακα, αφετέρου να τα αγοράζουν στις καλύτερες δυνατές τιμές», λέει ο Βαγγέλης Βλαχάκης, ο οποίος έφυγε από την Αθήνα όταν έμεινε άνεργος και γύρισε στη Λακωνία, όπου μένει στο σπίτι του παππού του και καλλιεργεί τα χωράφια του.

Οι «Αγροναύτες» δεν είναι, βέβαια, το μοναδικό δίκτυο, το οποίο «ενώνει» απευθείας τους παραγωγούς με τους καταναλωτές. Ανάλογη προσπάθεια είναι αυτή των «Ομοτράπεζων» στη Θεσσαλονίκη, όπου περισσότερες από 25 οικογένειες στην πόλη έχουν δημιουργήσει ένα αντίστοιχο δίκτυο, χωρίς τη μεσολάβηση εμπόρων: κάνουν τα ψώνια τους απευθείας από αγροκτήματα βιολογικών προϊόντων της Βόρειας Ελλάδας και εξασφαλίζουν καλύτερες τιμές από αυτές που θα έβρισκαν στην αγορά.

Στο δίκτυο «Αγροναύτες», το οποίο αναμένεται να ξεκινήσει τη λειτουργία του στα τέλη Νοεμβρίου, μικροπαραγωγοί της Πελοποννήσου θα ετοιμάζουν καλάθια με λαχανικά και φρούτα εποχής και θα τα στέλνουν στην Αθήνα. «Πρόκειται για μικροκαλλιεργητές με μποστάνι στην αυλή τους που καλύπτει τις δικές τους ανάγκες και απλά μπορούν και δίνουν αυτά που περισσεύουν στα μέλη της Αθήνας. Η ιδιαιτερότητα είναι ότι οι καταναλωτές δεν θα έχουν τη δυνατότητα να διαλέξουν τα είδη ή τις ποσότητες που θα παραλάβουν. Τη διανομή, δε, αναλαμβάνουν ομάδες καταναλωτών που μένουν στην Αθήνα, οι οποίοι εκ περιτροπής θα μοιράζουν τα καλάθια». Όσο για το κόστος; Μέσω ενός συνδρομητικού προγράμματος, τα μέλη θα προκαταβάλλουν τα χρήματα για τη σεζόν. Έτσι, για κάποιον ο οποίος θέλει να λαμβάνει κάθε εβδομάδα καλάθι, από το Νοέμβριο έως το τέλος Μαΐου, το κόστος είναι 420 ευρώ, ενώ εκείνοι που θέλουν να συμμετέχουν στο δίκτυο μόνο για ένα μήνα θα πρέπει να πληρώσουν 68 ευρώ. Ο Θωμάς Άνεμος, κάτοικος Αθήνας, είναι από τους πρώτους καταναλωτές που έγινε μέλος στο δίκτυο. Ο βασικός λόγος, όπως λέει, δεν ήταν άλλος από το γεγονός ότι «θα μπορείς να έρχεσαι σε επαφή με τους αγρότες και θα ξέρεις τι τρως. Δεν είναι αυτή η απρόσωπη σχέση που έχει ο καταναλωτής με το σούπερ μάρκετ που δεν ξέρει από που προέρχονται τα προϊόντα ή ποιος τα παράγει. Μέσω του δικτύου, όχι μόνο θα ξέρουμε τους παραγωγούς αλλά θα μπορούμε να τους επισκεπτόμαστε στα κτήματα, ακόμη και να τους βοηθάμε στη σπορά ή στη συγκομιδή», λέει. Προσθέτει δε πως αυτό που θα επιτυγχάνεται με το δίκτυο είναι και η απορρόφηση όλης της παραγωγής του αγρότη από τα μέλη. «Έτσι, ο παραγωγός δε θα χρειάζεται να πετά τα προϊόντα, αφού θα ξέρει πως οι καταναλωτές θα τα απορροφήσουν όλα».

ΜΠΛΟΚΟ ΣΤΟΥΣ ΜΕΣΑΖΟΝΤΕΣ.

Είναι μία ιδιαίτερη λαϊκή αγορά, στην οποία οι παραγωγοί απλώνουν στους πάγκους τα προϊόντα τους και περιμένουν τους καταναλωτές να ψωνίσουν. Κι όλα αυτά μπορούν να γίνουν απλά με ένα «κλικ» στον υπολογιστή, στη διαδικτυακή πλατφόρμα www.e-bloko.gr. Οι αγρότες και οι παραγωγοί προωθούν, χωρίς χρέωση, τα προϊόντα τους και οι καταναλωτές επιλέγουν απευθείας, χωρίς ενδιάμεσους και μεσάζοντες, τι θέλουν, από ποια περιοχή και από ποιον παραγωγό. Περισσότερα από 10.000 προϊόντα διατροφής αλλά και ρούχα, παπούτσια και κοσμήματα, υπάρχουν στη διάθεση του καταναλωτή σε τιμές παραγωγού και τα οποία μέσα σε μία εβδομάδα φτάνουν στο σπίτι του αγοραστή, πληρώνοντας με αντικαταβολή.

Ο Στέργιος Νόνας είναι από τους πρώτους παραγωγούς οι οποίοι έγιναν μέλη στο e-bloko. Μέσα από αυτή την πλατφόρμα πουλά φασόλια Πρεσπών, τα οποία παράγει. «Είναι ένα σύστημα το οποίο βοηθά τόσο τους παραγωγούς όσο και τους καταναλωτές. Έτσι, και ο πελάτης έχει στην πόρτα του προϊόντα ελληνικά, τα οποία ενδεχομένως να μην τα έβρισκε πολύ εύκολα στην περιοχή όπου μένει και σε καλές τιμές. Όσο για εμάς τους παραγωγούς, πληρωνόμαστε άμεσα, φεύγουν οι μεσάζοντες. Κι αυτό σημαίνει πως τα βιολογικά φασόλια που παράγω και φτάνουν στο ράφι 8 και 9 ευρώ, μέσω του δικτύου πωλούνται 5». Μήνα με τον μήνα, όπως δηλώνει ο παραγωγός από τον Λαιμό Πρεσπών, το ενδιαφέρον για αυτού του είδους την άμεση συναλλαγή αυξάνεται. «Ακόμη και οι παραγωγοί μεταξύ μας ψωνίζουμε μέσω του δικτύου».

ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΗΝ ΠΟΡΤΑ ΣΑΣ.

Δεν είναι ένα συμβατικό μανάβικο, ούτε καν ηλεκτρονικό. Κάθε εβδομάδα η Αλεξάνδρα Βαλοπετροπούλου ετοιμάζει το biobox, ένα κιβώτιο με βιολογικά λαχανικά εποχής από το δικό της κτήμα αλλά και από περίπου 20 αγροκτήματα επιλεγμένων παραγωγών, το οποίο στέλνει στους καταναλωτές.

«Κάθε κιβώτιο περιλαμβάνει 12-14 διαφορετικά είδη λαχανικών και φρούτων, τα οποία καλύπτουν τις ανάγκες της οικογένειας και οι ποσότητες είναι ανάλογες με την παραγωγή. Παρ' όλα αυτά, λαμβάνουμε υπόψη τις προτιμήσεις των καταναλωτών. Για παράδειγμα, εάν δεν τους αρέσουν οι μελιτζάνες, δεν θα τις συμπεριλάβουμε στο κιβώτιο», εξηγεί. Όσο για τις τιμές, ξεκινούν από 15 ευρώ (συν ΦΠΑ) για το ατομικό κιβώτιο και φτάνουν τα 45 ευρώ (συν ΦΠΑ) για το μεγάλο οικογενειακό. κιβώτιο, το οποίο καλύπτει τις ανάγκες 4-5 ατόμων.

Από την Κρήτη, ο τεχνολόγος γεωπόνος και παραγωγός βιολογικών προϊόντων από τα Χανιά, Κώστας Κρεμμύδας, αποφάσισε να διανείμει την παραγωγή του στην Αθήνα και μάλιστα... πόρτα πόρτα. «Κάθε Σάββατο στέλνω στους καταναλωτές από την Αθήνα ένα ηλεκτρονικό μήνυμα, με το οποίο τους γνωστοποιώ τα προϊόντα που υπάρχουν διαθέσιμα για παραγγελία κι εκείνοι με τη σειρά τους μπαίνουν στην ιστοσελίδα www.biokremmydas.pastebin.gr και παραγγέλνουν on line. Η διανομή γίνεται τέσσερις μέρες την εβδομάδα: την Κυριακή μοιράζονται τα βιοκιβώτια με τα λαχανικά στο Κέντρο της Αθήνας, το Σάββατο στα νότια προάστια, την Πέμπτη στις δυτικές περιοχές και στον Πειραιά και την Τρίτη στα βόρεια και στα ανατολικά».

Κυρίως ζυμαρικά και κουλουράκια παράγει η εταιρεία Οίκος Αδαμάντινα με έδρα τη Γλυκόβρυση Λακωνίας, τα οποία διαθέτει όχι μόνο σε επιλεγμένα καταστήματα αλλά και μέσω της ηλεκτρονικής λαϊκής αγοράς e-bloko.gr. Όπως εξηγεί ο υπεύθυνος της εταιρείας Χρήστος Παρδάλης, οι καταναλωτές μπορούσαν μέχρι πέρυσι να βρουν τα προϊόντα τους σε καταστήματα σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Πελοπόννησο. «Από πέρυσι, όμως, μπήκαμε στο δίκτυο www.e-bloko.gr. Τελικά διαπιστώσαμε πως αυτή η άμεση επαφή καταναλωτών - παραγωγών φέρνει αποτέλεσμα». Τα ζυμαρικά πένες της εταιρείας πωλούνται μέσω της ηλεκτρονικής αυτής λαϊκής αγοράς προς 1,60 ευρώ, τη στιγμή που στο ράφι πωλούνται 60 λεπτά ακριβότερα.